Με τι κριτήρια επιλέγουν οι έφηβοι σπουδές και επάγγελμα

Οι έφηβοι επιλέγουν σπουδές και επάγγελμα με διαφορετικά κριτήρια. Μερικά από τα πιο συνηθισμένα είναι:

• Η συσχέτιση με τα μαθήματα και η προσωπική του ακαδημαϊκή επιτυχία – Συχνά οι έφηβοι επιλέγουν σχολή ή επάγγελμα με βάση τις μαθησιακές τους ικανότητες και αποκλείουν τομείς επαγγελμάτων που σχετίζονται με απαγορευμένα για αυτούς μαθήματα (π.χ. Μαθηματικά, Αρχαία, Φυσική).
• Η ικανότητα του ατόμου να ασκήσει το επάγγελμα – Τα στερεότυπα για τη φύση των επαγγελμάτων δεσμεύουν ή αποκλείουν τον μαθητικό πληθυσμό από την τελική επιλογή. Η διαστρεβλωμένη και γενικευμένη εικόνα για την άσκηση ενός επαγγέλματος μπορεί να αποκλείσει πολλούς υποψηφίους (π.χ. φόβος για το αίμα, άρα δεν γίνομαι γιατρός).
• Αυτόνομη εργασία ή εργασία για άλλους – Όλο και περισσότεροι έφηβοι επιθυμούν να μην έχουν αφεντικά, να μη δέχονται οδηγίες από άλλους και να είναι αυτόνομοι στη μελλοντική τους εργασία. Η παραδοχή πως όλα τα επαγγέλματα έχουν συναναστροφή με κάποιον ανώτερο ή υποχρεώσεις απέναντι σε κάποιους άλλους π.χ. πελάτες μιας εταιρείας που διευθύνουν βοηθά τους εφήβους να κατανοήσουν πως το συγκεκριμένο κριτήριο επιλογής επαγγέλματος είναι δύσκολο να εφαρμοστεί στον επαγγελματικό κόσμο.
• Ωράριο – Σε συνδυασμό με τον ελεύθερο χρόνο, δηλαδή λίγες ώρες εργασίας με όσο το δυνατόν περισσότερες οικονομικές απολαβές. Συχνά οι έφηβοι επιθυμούν αυτόν τον ιδανικό συνδυασμό, αλλά δεν είναι πάντοτε εφικτός, ειδικά στην αρχή της πορείας ενός επαγγελματία.
• Οικογένεια και πρότερες εμπειρίες του ατόμου – Οι μαθητές έχουν συνήθως καλύτερη επαφή με τα επαγγέλματα του οικείου περιβάλλοντος, τα οποία γνωρίζουν καλύτερα και με τα οποία είναι πιο εξοικειωμένοι. Συχνά οι συγγενείς ωθούν τα παιδιά να επιλέξουν το δικό τους επάγγελμα γιατί αυτό θα τους δώσει μια σίγουρη επαγγελματική αποκατάσταση. Η τελική επιλογή, βέβαια, είναι σημαντικό να πραγματοποιείται από τον έφηβο.
• Η εργασία να ανταποκρίνεται στις αρχές και τις αξίες του ατόμου – Να συνδυάζει τις απαραίτητες για το άτομο αξίες, όπως την ελευθερία, τη δόξα, τη φήμη, τις υψηλές αποδοχές κ.ά..
• Εκπαιδευτικές προϋποθέσεις για την αγορά εργασία (επαγγελματικά δικαιώματα) – Σε πολλές χώρες πολλά επαγγέλματα δεσμεύονται από τα λεγόμενα επαγγελματικά δικαιώματα που καθορίζουν τα τυπικά προσόντα των επαγγελματιών σε ό,τι αφορά την άσκηση του επαγγέλματος. H δυνατότητα απόκτησης αυτών των δικαιωμάτων αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για τη σωστή επιλογή των σπουδών.
• Κόστος για τις σπουδές – Στα εγχώρια δημόσια πανεπιστημιακά ιδρύματα το κόστος των προπτυχιακών προγραμμάτων είναι δωρεάν. Τα μεταπτυχιακά προγράμματα της ημεδαπής έχουν δίδακτρα όπως και όλα τα προπτυχιακά και μεταπτυχιακά προγράμματα των ξένων πανεπιστημίων και των ιδιωτικών κολλεγίων. Το κόστος των σπουδών εξαρτάται από την επιλογή των προγραμμάτων, την πόλη φοίτησης και τον τρόπο ζωής του φοιτητή. Πολλοί έφηβοι επιλέγουν σχολές λιγότερο προσφιλείς σε εκείνους αλλά περισσότερο προσβάσιμες στα μεγάλα αστικά κέντρα όπου ήδη διαμένουν με τις οικογένειές τους. Με τον τρόπο αυτό, στην εποχή της κρίσης, η επιλογή σπουδών και επαγγέλματος καθορίζεται - λόγω κόστους - πρώτα από την πόλη φοίτησης και ύστερα από την πρωτόλεια επιθυμία των μαθητών.
• Εισόδημα από την εργασία – Οι οικονομικές απολαβές που υπόσχονται τα δημοφιλή επαγγέλματα είναι μια παράμετρος που συχνά καθορίζει την τελική επιλογή. Είναι σημαντικό να τονίσουμε στους μαθητές ότι ακόμα και τα επαγγέλματα που παραδοσιακά προσφέρουν υψηλές απολαβές δεν τις διασφαλίζουν a priori και δεν αφορούν ποτέ το σύνολο των επαγγελματιών, ενώ επίσης οι νέοι επαγγελματίες δεν τις αποκτούν από το ξεκίνημα της άσκησης του επαγγέλματος.
• Τρόπος ζωής που σχετίζεται με την επιλογή επαγγέλματος – Τα ταξίδια, η φήμη που συνοδεύει ένα επάγγελμα, οι ισχυρές γνωριμίες, η καλή ζωή είναι μερικά από τα κριτήρια που θέτουν οι μαθητές κατά την επιλογή σπουδών και επαγγέλματος. Κανένα επάγγελμα δεν διασφαλίζει εξ αρχής τα παραπάνω χαρακτηριστικά.
• Απορροφησιμότητα – Είναι συχνό αίτημα των μαθητών αλλά και των γονέων τους η σταθερότητα στην εργασία και η δεδομένη απορροφησιμότητά τους. Επαγγέλματα που σχετίζονται με άμεσες προσλήψεις σε δημόσια λειτουργήματα συχνά επιλέγονται για τον λόγο αυτό.
• Πρότυπα – Τα ΜΜΕ προβάλλουν επαγγελματίες με κύρος, φήμη, δόξα, πλούτο, ομορφιά κ.ά. Πολλοί έφηβοι ονειρεύονται να ακολουθήσουν τον «εύκολο» δρόμο των διασημοτήτων των μέσων. Είναι σημαντικό να τονίσουμε στους εφήβους πως η επίτευξη του συγκεκριμένου στόχου βασίζεται κατά πολύ στην τύχη και τις ευνοϊκές συγκυρίες και πως η γενίκευση μιας τέτοιας επιτυχίας είναι μια δύσκολη υπόθεση.

Τις συμβουλές έχει επιμεληθεί η Βίκη Παυλίδη, Ειδική Παιδαγωγός (ΜΑ), Εκπαιδευτική Ψυχολόγος (MSc, HCPC/UK) και Σύμβουλος Σταδιοδρομίας (ΜΑ).