Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν την επιλογή σπουδών

Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που επηρεάζουν την επιλογή σχολής από τους εφήβους. Η φύση της σχολής, η πόλη, οι σημαντικοί άλλοι, καθώς και παράγοντες που έχουν σχέση με την προσωπικότητα, τις εμπειρίες και τις ικανότητες του ατόμου.

Το δίλλημα «πόλη ή σχολή;»

Όταν ένας έφηβος έχει φτάσει στην τελική επιλογή των σπουδών του, δηλαδή όταν φτιάχνει το μηχανογραφικό του δελτίο, κάνει αίτηση σε πανεπιστήμιο του εξωτερικού ή σε ιδιωτική, τεχνική ή επαγγελματική σχολή κ.ά., σημαντικό ρόλο παίζει:

• Το κύρος του εκπαιδευτικού ιδρύματος.
• Η πόλη που βρίσκεται η σχολή.

Είναι πολύ συνηθισμένο οι μαθητές να επιλέγουν τις σπουδές τους με βάση την ποιότητα ζωής της πόλης και όχι το πρόγραμμα σπουδών ή τα τυπικά προσόντα που θα αποκτήσουν μόλις ολοκληρώσουν τις σπουδές τους. Αν η επιλογή σπουδών γίνει με βάση την πόλη φοίτησης είναι πολύ πιθανό να δεσμεύσει τον μαθητή, να τον οδηγήσει σε «εκπτώσεις» και ως αποτέλεσμα να μην επιλέξει τις σπουδές που θεωρεί ιδανικές. Σε αυτή την περίπτωση υπάρχει κίνδυνος να αποπροσανατολιστεί σε σχέση με τα πραγματικά ενδιαφέροντά του.

Παράδειγμα: H Άννα ζει στο Άργος και ονειρεύεται να γίνει δικηγόρος και να σπουδάσει στην πρωτεύουσα. Αν και πιάνει τα μόρια για την Κομοτηνή, επειδή σιχαίνεται τη ζωή στην επαρχία, θα επιλέξει το τμήμα ΜΜΕ και Επικοινωνίας της Αθήνας, όπου θα μπορέσει να ζήσει το όνειρό της και να έχει τη φοιτητική ζωή που θέλει.

Ένας ακόμη παράγοντας που καθορίζει την επιλογή του μαθητή είναι η οικονομική επιβάρυνση της οικογένειας, σε περίπτωση που περάσει σε άλλη πόλη ή χώρα. Γι’ αυτόν τον λόγο ο έφηβος καλείται να αλλάξει την αρχική του επιλογή. Για παράδειγμα, ένας έφηβος δεν επέλεξε το τμήμα Ψυχολογίας στη Θεσσαλονίκη γιατί η οικογένειά του δεν μπορεί να τον βοηθήσει οικονομικά. Έτσι αποφασίζει να γίνει φιλόλογος ή δάσκαλος, γιατί πιάνει τα μόρια αυτών των σχολών στην Αθήνα.

Οι σημαντικοί άλλοι

Οι σημαντικοί άλλοι που καθορίζουν ή επηρεάζουν την επιλογή επαγγέλματος των εφήβων είναι:

• Γονείς – Ενδέχεται να δεσμεύσουν τους νέους με τα επαγγέλματα που ασκούν οι ίδιοι.
• Αδέρφια – Πολλές φορές λειτουργούν ως πρότυπα μίμησης ή αποφυγής, ανάλογα με τις μεταξύ τους σχέσεις.
• Καθηγητές – Επηρεάζουν συχνά την τελική επιλογή, καθώς αξιολογούν τις μαθησιακές ικανότητες των μαθητών τους και χαρτογραφούν τη μελλοντική τους πορεία (π.χ. ιατρική σχολή γιατί είσαι άριστος μαθητής). Πολλές φορές λειτουργούν ως πρότυπα και εμπνέουν τους μαθητές, ενώ άλλες φορές έχουν αρνητική επιρροή και τους αποθαρρύνουν από το μάθημα που διδάσκουν, καθώς και από επαγγέλματα/σπουδές που συνδέονται με αυτό.
• Διάσημοι/Επώνυμοι – Διάσημοι στα ΜΜΕ και τα κοινωνικά δίκτυα που είναι πετυχημένοι επαγγελματικά μπορεί να επηρεάσουν τις επαγγελματικές αποφάσεις των εφήβων.
• Φίλοι – Επηρεάζουν σημαντικά τους μαθητές σε πάρα πολλές επιλογές όπως τη σχολική κατεύθυνση στο Λύκειο, την επιλογή σχολείου ή την επιλογή σχολής στο πανεπιστήμιο.

Προσωπικοί παράγοντες

Στις μέρες μας υπάρχουν κάποιοι βασικοί και εξαιρετικά σημαντικοί παράγοντες που επηρεάζουν καθοριστικά το άτομο στην τελική επιλογή επαγγέλματος. Αυτοί είναι:

• Ικανότητα λήψης γρήγορων τελικών αποφάσεων – O χρόνος που χρειάζεται ένας άνθρωπος για να πάρει μια απόφαση όταν έχει διαθέσιμες όλες τις απαραίτητες πληροφορίες μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την ποιότητα της τελικής επιλογής.
• Συναισθηματική ωριμότητα – Η ικανότητα ενός ατόμου να σκέφτεται ώριμα, να αναγνωρίζει τα δικά του συναισθήματα και να σέβεται αντίστοιχα τα συναισθήματα των άλλων γύρω του, όπως επίσης να αφουγκράζεται τις δυσκολίες και τις συναισθηματικές δεσμεύσεις του και να τις συνυπολογίζει κατά την τελική απόφασή του.
• Νοοτροπία ανάπτυξης – Η ικανότητα ενός ατόμου να σκέφτεται με εξωτερική ή εσωτερική έδρα ελέγχου. Αν δηλαδή πιστεύει ότι η πορεία του εξαρτάται από εξωγενείς παράγοντες ή αν θεωρεί ότι ο ίδιος παραμένει ο κύριος υπεύθυνος για τις επιλογές και τις συνέπειες των πράξεων του.
• Αναζήτηση συμβουλής από άλλους.
• Ικανότητα να ακούει, να κατανοεί και να αποδέχεται την άλλη άποψη.
• Εξαρτήσεις που δεσμεύουν την αυτόνομη επιλογή και τις αυτόνομες αποφάσεις – Για παράδειγμα η επιθυμία να ευχαριστήσει τους άλλους και να αποφύγει την ευθύνη της λήψης απόφασης, περιμένοντας να γίνει από τους άλλους.
• Συλλογή πληροφοριών – Η ικανότητα να συλλέξει πληροφορίες για ό,τι τον αφορά και να κρίνει αποτελεσματικά τα δεδομένα που βρίσκονται μπροστά του.
• Τυχαία καθοριστικά γεγονότα – Γεγονότα στη ζωή του που έχουν επηρεάσει το άτομο και έχουν αλλάξει τη σκέψη του, τις αξίες του και τις προτεραιότητές του (π.χ. ασθένεια, θάνατος αγαπημένου προσώπου, πόλεμος, φυσικές καταστροφές, μετακινήσεις, κ.ά.).

Τις συμβουλές έχει επιμεληθεί η Βίκη Παυλίδη, Ειδική Παιδαγωγός (ΜΑ), Εκπαιδευτική Ψυχολόγος (MSc, HCPC/UK) και Σύμβουλος Σταδιοδρομίας (ΜΑ).